Wat black bloc en burgers met elkaar gemeen hebben

Ooit had ik een gesprek met een oude Duitser over Hitler. Hitler, over wie de overgrote meerderheid eensgezind een negatief oordeel velt, werd door deze man gezien als een groot politicus die vooral het belang van het Duitse volk voor ogen had. “We waren straatarm, maar Hitler heeft ervoor gezorgd dat er weer werk kwam”, en zo zorgde hij voor een menswaardig bestaan voor vele Duitsers. De oude man ging verder: “Wat er gezegd wordt over al die slechte dingen (schouder ophalen), het zal wel, toch moet je niet alles geloven wat er gezegd wordt”. Ik was verbaasd over deze onverwachte invalshoek waaronder massamoordenaar Hitler belicht werd, maar ik heb hem laten praten, het was zijn onwrikbare eigen mening en daar valt doorgaans niet tegen te redeneren. Bovendien hééft Hitler werkelijk wat gedaan aan armoedebestrijding. Dat het scheppen van werkgelegenheid helemaal in het teken stond van zijn zieke ideeën over een opgeschoond wereldrijk zonder joden en gehandicapten wilde of kon deze man niet zien. We kennen de geschiedenis en weten dat ‘al die slechte dingen’ een eufemisme is voor het schrijnende leed dat de in praktijk gebrachte waanideeën van Hitler hebben aangericht. Toch is het niet aan ons om deze oude Duitser te veroordelen, dit soort tunnelvisie komt erg veel voor en waarschijnlijk hebben we zelf oogkleppen op over bepaalde onderwerpen. Er is altijd wel een standpunt waar we onvoorwaardelijk achter staan of een groep waar we zonder voorbehoud tegen zijn. Het schept een band om met z’n allen ergens tegen te zijn of erop neer te kijken, het verhoogt het saamhorigheidsgevoel wanneer gemeenschappelijk tegen een bepaalde categorie aangeschopt kan worden, letterlijk of figuurlijk. Of we het willen weten of niet, we hebben allemaal iets van een kuddedier in ons, een gevoel van kameraadschap bij mensen met dezelfde kijk op de maatschappij als wij. Dat was vroeger zo, en dat is nog steeds zo. Mocht het vroeger lekker overzichtelijk zijn, bepaalde ‘rassen’ bijvoorbeeld en vrouwen waren (zijn, in bepaalde gemeenschappen) inferieur, tegenwoordig ligt dat allemaal wat gecompliceerder. Het waren onze ouders of grootouders die nog een strakomlijnd wereldbeeld kenden waarin zekere bevolkingsgroepen en mensen uit andere landen per definitie simpeler waren en vooral nuttig voor ongeschoolde arbeid. Dit achterhaalde beeld van intelligentieverspreiding over het menselijke ras is gelukkig bijgesteld. Terecht schamen we ons nu voor dergelijke botte vooroordelen, maar het is te gemakkelijk om achteraf de heersende ideologieën uit die tijd domweg te minachten. Die normen en waarden regeerden het toenmalige wereldbeeld. En ach, eigenlijk is er niet zo heel veel veranderd. Toen was het universeel rassen-, seksuele of vrouwendiscriminatie, tegenwoordig kies je een doel waar je tegen bent, bij voorkeur iets waar je vrienden en kennissen zich ook al tegen verzetten. Vervolgens wordt dat doel volkomen ongenuanceerd bezien, het moet allemaal niet te ingewikkeld worden. Uiteraard worden mensen die bij dat doel horen als vijanden en hersenlozen beschouwd. In groepsverband werken aan het afschaffen van Zwarte Piet, het bevrijden van proefdieren, of het belachelijk maken van christelijke waarden, om er maar enkele te noemen, is modern. Op zich is er niets mis met deze doelen, maar wel met de vaak eenzijdige benadering ervan en met de vijandige manier waarop tegengestelde opvattingen worden behandeld. Zo veel geciviliseerder dan onze discriminerende voorouders zijn we echt niet.

Ik vraag me af of groepsgevoel en groepsdruk het leven niet veel meer vorm geven dan we beseffen. Zou gemeenschapszin dan toch belangrijker zijn dan de kwesties waar we ons zo enthousiast voor inzetten? Niet het doel heiligt de middelen, maar gemeenschapszin heiligt het doel; wat een verklaring zou kunnen zijn voor het fanatisme van sommige actiegroepen. De black bloc heeft het wat dat betreft slim bekeken, die is lekker vaag tegen de maatschappij. Zo’n wazig wereldbeeld geeft ruimte om altijd gezamenlijk rotzooi te kunnen schoppen, en dat is dan weer bevorderlijk voor kuddevorming. Wij zijn vervolgens gezamenlijk tegen de black bloc omdat die onze opvatting van wat een geordende maatschappij zou moeten zijn overhoop haalt.

Fijn, deze verbondenheid. Ik geef toe dat ik toch vooral als verstandig beschouw wie mijn bescheiden mening deelt en ik voel me helemaal thuis tussen weldenkende eensgezinde kennissen en vrienden.

Tineke Voorsluys

Terug naar: Tineke’s Blog